کتاب صوتی و ناشر کتاب صوتی هر دو عباراتی هستند که امروزه بیش از هر زمان دیگری به ویژه در فضای مجازی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم. اما جالب است یادآور شویم که نخستین کتاب صوتی (کتاب گویا) در ایران در پاسخ به نیاز نابینایان و در سال 1929 میلادی توسط دکتر علی اصغر آموزگار که خود نیز فردی نابینا بود ارایه شد.
یکی از دلایل عدم استقبال کافی از کتاب‌های صوتی، محدودیت‌های مربوط به استفاده از آن‌ها در طی سال‌های گذشته بوده است. اما امروزه به دلیل افزایش تعداد تلفن‌های همراه هوشمند و امکانات بی‌نظیری که بدین ترتیب برای مخاطبین فراهم شده است محبوبیت کتاب صوتی و همچنین تمایل بیشتر ناشرین به انتشار کتاب در قالب کتاب‌های گویا به شدت افزایش یافته است. در ادامه به بررسی دقیق‌تر تاثیر افزایش محبوبیت کتاب صوتی بر صنعت نشر کتاب و نگرانی ناشران سنتی از این تغییرات می‌پردازیم.
کتاب صوتی را می‌توان پلی بین تکنولوژی مدرن و فرهنگ کهن بشری دانست. محدودیت‌های نسل پیشین برای تهیه کتاب‌ و دشواری‌های فراوان همراه داشتن آن، در ذهن مخاطب امروزی حتی قابل باور هم نیست. هم‌اکنون علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی می‌توانند همیشه و همه‌جا با استفاده از یک گوشی هوشمند به کتابخانه شخصی خود به طور کامل دسترسی داشته و حتی در هر ساعت از شبانه‌روز کتاب جدیدی را نیز به آن اضافه کنند.
با افزایش محبوبیت کتاب‌های صوتی، بسیاری از ناشران کتاب‌های چاپی، نگران آینده کسب و کار خود هستند. اغلب ناشران معتقدند که کتاب‌های صوتی اندازه بازار فروش کتاب‌های چاپی را کوچکتر می‌کند و بدین ترتیب آمار فروش کتاب به شیوه سنتی در حال کاهش است. اما آیا به راستی کتاب صوتی می‌تواند جایگزین کتاب‌های چاپی و علت کاهش فروش آن‌ها باشد؟
برای پاسخ به این پرسش بهتر است نخست به بررسی بخش بزرگی از مخاطبین کتاب‌های صوتی بپردازیم. کتاب صوتی توانسته قسمتی از جامعه را به کتابخوانی علاقه‌مند کند که پیش از این، بیشتر وقت خود را به حضور مستمر در شبکه‌های اجتماعی و استفاده تفریحی از تلفن‌های هوشمند اختصاص می‌دادند. امروزه ثابت شده است که کتاب‌های صوتی جذاب و با کیفیت می‌توانند به آسانی مانع از حضور افراطی فرد در شبکه‌های اجتماعی باشند. بدین ترتیب، افرادی که حتی پیش از این در حوزه مخاطبین صنعت نشر قرار نمی‌گرفتند نیز به جمع علاقه‌مندان به کتاب اضافه شده‌اند. در همین راستا ناشرین نیز می‌توانند با حضور موثرتر در شبکه‌های اجتماعی و ارایه محصولات جدید در فضای مجازی و بستر تلفن‌های هوشمند، به مشتریان جدیدی دست یابند که تا پیش از این حتی امکان برقراری ارتباط با آن‌ها را نیز نداشتند.
مزیت دیگر کتاب‌های صوتی برای ناشرین کتاب، از بین رفتن محدودیت زمان در فروش کتاب و همچنین وابستگی شدید به کانال‌های توزیع است. کتاب صوتی می‌تواند به صورت مستقیم در هر ساعتی از شبانه‌روز توسط متقاضی خریداری شود. از آنجاییکه فایل‌های صوتی به طور کامل در فضای مجازی ذخیره می‌شوند هزینه‌های مربوط به نگهداری، انبار و حمل کتاب نیز از بین رفته و بدین ترتیب ناشران فعال در زمینه تولید کتاب‌های صوتی درآمد جدیدی را از این طریق کسب کنند. نکته دیگر مربوط به حذف کامل محدودیت‌های جغرافیایی است. علاقه‌مندان می‌توانند در هر نقطه از جهان که باشند به سرعت و پس از انتشار کتاب صوتی، بلافاصله به آن دسترسی داشته باشند؛ موضوعی که در کتاب‌های چاپی به هیچ عنوان امکان پذیر نیست.
جمعیت رو به افزایش ساکنین شهرهای بزرگ باعث شده است که به طور متوسط هر شهروند، روزانه زمان زیادی را در رفت و آمد بین محل کار و منزل سپری کند. اگرچه کمیت مدت زمان مطرح شده به گونه‌ای است که در نگاه اول آن را می‌توان به عنوان فرصت بسیار مناسبی برای افزایش ساعات مطالعه فردی در نظر گرفت، اما فراموش نکنیم که فضای شلوغ وسایل نقلیه شهری به خصوص در ساعت اوج خود، اغلب فضای مناسب برای مطالعه کتاب چاپی را ندارند؛ و این همان فرصتی است که کتاب صوتی به خوبی در آن ویژگی‌های منحصربه‌فردش را ثابت می‌کند. ضرورت چشم دوختن به کلمات در زمان مطالعه محدودیت بزرگی است که به طور کامل در کتاب‌های صوتی برطرف شده است. مخاطب می‌تواند هم‌زمان با انجام کارهای روزانه و یا حتی در هنگام رانندگی به کتاب مورد علاقه خود گوش کند. مسافرت‌های طولانی بین شهری، مدت زمان انتظار در صف‌های گوناگون و… دیگر زمان‌های تلف شده به حساب نمی‌آیند و کتاب صوتی به عنوان یار مهربان و البته این‌بار دارای قدرت بیان و سخنوری همواره همراه ما خواهد بود.

کلام آخر
نیازی به توضیح نیست که انتشار کتاب‌های کاغذی رابطه مستقیمی با تخریب جنگل‌ها دارد و اثرات نامطلوب روند بی‌سابقه قطع درختان در سال‌های اخیر بر زندگی انسان به خوبی مشهود است. در حالی که کتاب صوتی فاقد اثرات این‌چنینی بر محیط زیست است. مزیت دیگر انتشار کتاب در قالب فایل‌های صوتی، ماندگاری بالا و تضمین حفظ کیفیت حتی پس از گذشت مدت زمان طولانی پس از تولید آن است، موضوعی که در مورد کتاب‌های کاغذی، به سختی امکان‌پذیر است.